TRT Su Savaşları belgeselinden tanıdığımız, IDEA Universal Derneği’nin kurucusu Hayri Dağlı yanıtlıyor.
IDEA Universal Derneği’nin kurucusu Hayri Dağlı’yı yeryüzünün daha adil bir yer olması için savaşan tüm destekçileri ‘Su Savaşçısı’ olarak tanımlıyor. TRT Belgesel kanalındaki Su Savaşları belgeselinin dördüncü bölümünde ilham veren hayat hikayesini izlediğimiz Hayri Dağlı’ya projelerini sorduk.
Çocukluğundan bu yana yeryüzünün bilinmeyenlerine ilgi duyan Hayri Dağlı, Dokuz Eylül Üniversitesi’nde aldığı ‘Coğrafya’ eğitiminin ardından Stockholm Üniversitesi’nde ‘Sürdürülebilir Kalkınma’ alanında uzmanlaşmış. Uzun yıllar Türkiye’nin en büyük sivil toplum kuruluşlarında eğitim ve doğa koruma alanlarında çalıştıktan sonra 2014 yılında Kilimanjaro Dağı’na tırmanmak üzere Afrika’ya bir yolculuk gerçekleştiriyor. Ve bu Afrika yolculuğu sırasında iç savaşlardan etkilenen, suya ve gıdaya ulaşamayan köylerin yaşadıkları zorlukları yerinde görüyor. Tanzanya’nın Mta Kwa Mtu köyünde gönüllü eğitmenlik yaparken 7 yaşındaki Fatima’nın su yolculuğu hikayesi onu derinden etkiliyor ve harekete geçiriyor. Kendi imkanlarıyla sürdürülebilir su ve tarım projesi gerçekleştiren Hayri Dağlı, İstanbul’a dönüp işinden ayrılıyor ve Afrika’ya tek yön bilet alarak sıra dışı bir yolculuğa çıkıyor. Aşırı yoksul ve unutulmuş coğrafyalarda günde bir doların altında yaşam mücadelesi veren milyonlarca insanı anlamak adına bir köye yerleşerek 6 ay aynı koşullarda yaşadıktan sonra 2016 yılında sorunların küresel çapta kalıcı ve sürdürülebilir çözümü için harekete geçerek şeffaflık ve bağımsızlık ilkeleriyle IDEA Universal’i kuruyor. Geliştirilen Akıllı Köyler projesi ve diğer yenilikçi projeler sayesinde IDEA Universal, şu ana kadar Asya, Afrika ve Türkiye’de 6 ülkede 200.000 insanın yaşamını kalıcı olarak dönüştürdü ve dönüştürmeye devam ediyor.
TRT Su Savaşları belgeseli ise geçtiğimiz yıl Hayri Dağlı’nın bu ilham veren hayat hikayesini ve geliştirdiği akıllı köyler projesine bir bölümüne konu yapmak istiyor. Ve bu tanışma da 13 bölümlük bir işbirliğine dönüşüyor. IDEA Universal Derneği-TRT Su Savaşları belgeseli işbirliğiyle Tanzanya, Madagaskar, Nepal, Gambiya ve Senegal’de 13 farklı köyün su sorununu kalıcı olarak çözüldü. Ve bu köylerin suya kavuşma hikayelerini milyonlarca insan TRT Belgesel ekranlarından izledi. Şimdi söz Hayri Dağlı’da. Kendisine #Geleceğidönüştür mottosuyla Afrika, Asya ve Anadolu’da su, tarım, enerji ve eğitim alanlarında projeler sunan, kurucusu olduğu IDEA Universal’in çalışmalarını ve Su Savaşları belgeselinin çekimleri sırasında yaşadıklarını sorduk.
“IDEA Universal Derneği-TRT Su Savaşları belgeseli işbirliğiyle Tanzanya, Madagaskar, Nepal, Gambiya ve Senegal’de 13 farklı köyün su sorununu kalıcı olarak çözüldü. Ve bu köylerin suya kavuşma hikayelerini milyonlarca insan TRT Belgesel ekranlarından izledi.”
Bir röportajınızda özellikle su konusunda çalışmaya, sizi Fatima adlı kız çocuğunun su yolculuğunun yönlendirdiğini söylüyorsunuz. Onunla tanışma hikayenizi bizimle paylaşır mısınız?
Mta Kbu Mwta köyünde bir Afrika elması ağacı altına ilkel yöntemlerle yapılmış sınıf olduğunu fark ettim. Sınıf derken öyle tahmin ettiğiniz gibi değil. Birkaç sıra ve bir kara tahtadan ibaret. Sınıfa yaklaştığımda öğretmenin olmadığını söyledi çocuklar. Hasta olan gönüllü yerel öğretmen bir aydır gelemiyormuş. Çocuklar da belki bir gün çıkar gelir diye her gün sınıfa gelmeye devam ediyormuş. Durumu fark edince çocuklara benimle etkinlik yapmak isteyip istemediklerini sordum. Hep bir ağızdan Swahili dilinde elbette anlamına gelen “kwa kweli” dediler. 3 gün boyunca etraflarındaki vahşi hayvanların tanınmasından İngilizce’ye, hijyenden hastalıklardan korunmaya birçok etkinlik yaptık. Onlar bana Afrika masalları anlattı, bense onlara Anadolu masalları. Ancak üç günün sonunda kız çocuklarının büyük çoğunluğunun etkinliklere gelmediğini fark ettim. Nedenini sorduğumda ise kız çocuklarının su taşımaktan dolayı derse zamanlarının kalmadığını cevabını verdiler. Sınıfta Fatima adında 7 yaşında dünyalar tatlısı bir kız çocuğu ile tanıştım. 2 yıl önce köye bir gezici hemşire gelmiş. Onunla tanıştığı günden beri büyüyünce hemşire olma hayalleri kuruyormuş. Kendisine suyu nereden getirdiğini sordum. 2 saat uzaktaki su birikintisinden getirdiğini söyledi. Ertesi gün Fatima’nın her gün yaptığı bu yolculuğuna katıldım. Çıplak ayaklarla yaptığımız iki saatlik yürüyüşün ardından su kaynağına ulaştık. İçindeki kurtçukların ve parazitlerin gözle görülebildiği, çamur renginde bir su. Bölgede yaşayan yabani hayvanlar da buradan su içiyormuş. Öyle bir su ki içinde bulunduğumuz yüzyılda böyle bir suyun hala içilebiliyor olduğunu anlamak ve bunu kabul etmek mümkün değil. Yeryüzünün bir tarafında Mars’a gitmek tartışılırken diğer tarafında böyle bir suyun milyonlarca insan tarafından içiliyor olmasına inanmak güç. Fatima birkaç gün sonra bu sudan dolayı hasta oldu. Onun yüksek ateşten dolayı yüzünden akan boncuk boncuk terlerini gören, onun bu hikayesine tanık olan hiç kimse yaşamına eskisi gibi devam edemezdi. Geçen her gün, her dakika Fatima ve onun gibi milyonlarca çocuğun bu hikayesini duymayan bilmeyen insanlar adına bir utançtı. Çünkü Şehrazad’ın birinci masalının sırları bize insanlığın yaptığı her eylem kadar yapmadığından da sorumlu olduğunu fısıldıyordu.
Sizi TRT Belgesel’de yayınlanan Su Savaşları belgeselinin 4. bölümünden tanıyoruz. O bölümde Afrika’ya yolculuğunuz ve projeleri hayata geçirme hikayenizi izlemiştik. Ayrıca Su Savaşları belgeselinin ilk sezonunun danışmanlığını da yürüttünüz. Bu projeye katılma hikayenizi dinleyebilir miyiz?
TRT Su Savaşları belgeseli, hikayemizi duyup akıllı köylerimizi bir bölümüne konu yapmak istedi. Bu bölümdeki tanışıklığımız ve uyumlu çalışmamız, sonra 13 bölümlük bir işbirliğine dönüştü. IDEA Universal Derneği-TRT Su Savaşları belgeseli işbirliğiyle Tanzanya, Madagaskar, Nepal, Gambiya ve Senegal’de 13 farklı köyün su sorunu kalıcı olarak çözüldü. Ve bu köylerin suya kavuşma hikayelerini milyonlarca insan TRT Belgesel ekranlarından izledi.
TRT Belgesel’de yayınlanan Su Savaşları belgeselinin ilk sezonunda özellikle su kuyularının açılma anı gerçekten çok etkileyiciydi. Siz o anlarda neler hissediyordunuz? Tüm yorgunluğunuz uçup gidiyor muydu?
O coğrafyayı ilk defa tertemiz suya kavuşturmak, oradaki insanların yüzündeki umudu, neşeyi görmek, gerçekten hiç eskimeyen bir an bizim için. Tüm yorgunluğumuza, çabamıza değiyordu. Yeryüzündeki herkesin bu anı bir kere yaşamasını isterim.
Afrika’da su kuyusu açtırmak, Afrika’da hayrat veya çeşme yaptırmak bizim kültürümüzün bir parçası haline geldi. IDEA Universal Derneği klasik su kuyuları ve çeşmelerden farklı olarak yenilikçi bir proje yürütüyor ve su, gıda, enerji problemlerini bir arada çözüyor. IDEA Universal’in su projelerinin diğerlerinden farkı nedir?
IDEA Universal’i daha iyi, adil ve barışçıl bir yeryüzü hayalini gerçekleştirmek için kurduk. Kimsenin yardıma ihtiyaç duymadığı bir yeryüzü düşlüyoruz ve bu düş için tutkuyla çalışıyoruz. İnsanlığın su, gıda, enerji ve eğitim gibi temel ihtiyaçlarının sürdürülebilir ve doğa ile uyumlu biçimde karşılanması için yenilikçi, bütüncül, bilimsel ve etkili programlar yürütüyoruz. Çok iyi biliyoruz ki aşırı yoksulluk, su ve açlık sorunu yardım kültürü ile değil ancak bütüncül bir yaklaşımla kalıcı olarak çözülebilir. Bu noktadan hareketle Birleşmiş Milletler tarafından da ilgiyle karşılanan “Akıllı Köyler” modelini geliştirdik. “Akıllı Köyler” en yoksul köylerdeki su, gıda, enerji ve gelir sorununu bütüncül ve inovatif şekilde çözen sürdürülebilir bir kalkınma modeli. Dünyada ilk kez bir sivil toplum kuruluşu 4 temel sorunu entegre şekilde çözen, güneş enerjisini temele alan bir modeli geliştirdi ve uyguladı. Halihazırda 125 köyde bu modeli tamamladık. Dünya’dan birçok farklı kuruluş akıllı köylerimize çalışma ziyareti gerçekleştirmek için bizimle iletişime geçiyor. Model Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ile entegre şekilde geliştirildi. Hatta inovatif ve sürdürülebilir bir kalkınma modeli olan ‘Akıllı Köyler’, Birleşmiş Milletler’in seçtiği ‘Afrika’da En İnovatif 5 Proje’ arasına girdi.
“Hepimiz TRT Belgesel kanalında yayınlanan Su Savaşçıları belgeselinde yeryüzünün daha adil bir yer olması için savaştık. 6 ülkede 125 akıllı köy kurduk, 200 bin insana ulaştık.. Bu yolculukta aramıza on binlerce destekçi katıldı. O yüzden kendimizi ‘Su Savaşçıları’ olarak tanımlıyoruz.”
Su Savaşçıları adı neyi simgeliyor? Su Savaşçısı sizce kimdir?
Hepimiz TRT Belgesel kanalında yayınlanan Su Savaşçıları belgeselinde yeryüzünün daha adil bir yer olması için savaştık. On binlerce kilometre yol katettik. 6 ülkede 125 akıllı köy kurduk, 200 bin insana ulaştık. Kimi zaman yaşam tehlikeleriyle karşı karşıya kaldık. Bu yolculukta aramıza on binlerce destekçi katıldı. O yüzden kendimizi ‘Su Savaşçıları’ olarak tanımlıyoruz.
