Su Savaşçısı Alptuğ Bektaş: “Afrika’ya yapılan yardımların sürdürülebilir olması gerek”
IDEA Universal Derneği Gönüllü Saha Koordinatörü Alptuğ Bektaş, şu sıralar Zanzibar’da geleceği dönüştürmek için akıllı köy, yenilenebilir enerji ve temiz su projeleri yürütüyor. Alptuğ Bektaş, su savaşçısını ise şöyle tarif ediyor: “Su sorununu en kısa sürede çözüme kavuşturup sorunun tekrar ortaya çıkmamasını sağlayan kişi gerçek bir su savaşçısıdır.”
1989 yılında Batman’da doğan Alptuğ Bektaş’ın babası öğretmen olduğu için doğumu oraya denk gelmiş. Orduluymuş ancak orada hiç yaşamamış. Lisenin yarısı, lisans ve lisansüstü eğitimlerini İstanbul’da almış. Şu sıralar İstanbul Üniversitesi’nde dijital dönüşüm üzerine doktora yapıyor. Bu işe başlamadan önce satış ve pazarlama alanında çeşitli özel şirketlerde çalışmış. 2020 Ağustos’unun sonlarına doğru, bir gece yarısı telefonuna o dönem IDEA Universal’de İletişim Koordinatörü olarak çalışan arkadaşı Nil’den şöyle bir mesaj gelmiş: “Afrika’ya gitmek ister misin?” Oldum olası Afrika’da yardım faaliyetinde bulunmak istediği için hemen derneğin kurucusu Hayri Dağlı ile buluşup projeler, görevler ve su krizi üzerine konuşmuş. Afrika’ya gitmesine tek engel olan ve yıllardır bitirmeye uğraştığı doktora tezini yedi ay içinde bitirip Tanzanya’ya giderek saha koordinatörü olarak çalışmalarına başlamış. Alptuğ Bektaş ile işe başlangıç hikayesine ek olarak çalıştığı bölgelerin özelliklerini ve sahadaki çalışma temposunu konuştuk.
“Afrika’ya yapılan yardımların en büyük problemi sürdürülebilir olmaması. Yardım geliyor ve bir süre sonra bitiyor. Bittiği gibi de sorun sil baştan yeniden ortaya çıkıyor. Bu sebeple tüm yardımların sürdürülebilir olması gerekiyor. Biz de bunu sağlamak adına akıllı köy, temiz su, yenilebilir enerji, sürdürülebilir tarım, gıda ormanları gibi çeşitli projeler yürütüyoruz. Yaptığımız projeleri sürekli kontrol ediyoruz.”
Çalışmak istediğiniz bölgeyi nasıl seçtiniz? Afrika hep hayalinizde miydi?
Görev alanı tüm Afrika. Hayri, “Sana Tanzanya’da ihtiyacımız var” deyince ben de Tanzanya’ya geldim. İlk iki ay ülkenin başkenti olan Dodoma’daydık. Orada, şehrin dört bir tarafından geleceği dönüştürmek için akıllı köy, yenilenebilir enerji ve temiz su projeleri yürüttük. Haziran’dan itibarense Zanzibar’dayız. Yine aynı projeleri burada da yürütüyoruz. Tüm kıtayı sürekli takip ederek ihtiyaca göre nerede bulunmamız ve ne tür projeler yapmamız gerektiğini belirliyoruz. İçimden bir ses hep Afrika’ya gitmemi söylüyordu. Sadece gezmek için değil tabii ki. O en kolay kısmı. Bir yardım faaliyetinde bulunmak istiyordum. Bunun içinse sürekli araştırıp durdum. İlk defa 2009’da bir dernekle gelmeye çok yaklaştım. Ne yazık ki son dakikada bütçe sorunları yüzünden iptal oldu. Sonrasında arayışım yine devam etti. “Su Savaşları” gibi belgeseller izleyerek kendimi gaza getirip durdum. Derneğin sürdürülebilir projeleri hakkında zaten uzun zamandır bilgim vardı. 2020’de ise resmi olarak Idea Universal ile yolum kesişti.
Ne zamandan beri Afrika’dasınız ve orada neler yapıyorsunuz?
Nisan 2021’den beri buradayım. Geldiğim günden beri de “Saha Koordinatörü” görevini yürütüyorum. Afrika’ya yapılan yardımların en büyük problemi sürdürülebilir olmaması. Yardım geliyor ve bir süre sonra bitiyor. Bittiği gibi de sorun sil baştan yeniden ortaya çıkıyor. Bu sebeple tüm yardımların sürdürülebilir olması gerekiyor. Biz de bunu sağlamak adına akıllı köy, temiz su, yenilebilir enerji, sürdürülebilir tarım, gıda ormanları gibi çeşitli projeler yürütüyoruz. Yaptığımız projeleri sürekli kontrol ediyoruz. Herhangi bir sorun olması durumunda hızlıca müdahale ediyoruz. Tüm bunlar aynı zamanda doktora tez konum kapsamına giriyor olması büyük şans. Tüm bilgimi aktarabiliyorum. Aynı zamanda bu aktarım bana da yeni şeyler öğretiyor.
Orada rutin bir gününüz nasıl geçer?
Gün, sabahları saat 6-7 gibi uyanarak başlıyor. En az bir saat spor yapmadan evden çıkmıyorum. Günün çoğu sahada köy keşifleri yaparak, inşası devam eden projeleri denetleyerek, yeni network’ler arayarak pazar araştırması yaparak ve satın alma gerçekleştirerek geçiyor. Ofis kısmındaysa aynı zamanda dosyalama, raporlama, bütçeleme, araştırma ve geliştirme gibi görevler yürütüyorum. Tam bir ekstrem spor ve yüzme tutkunuyum. Buraya gelince ekstrem spor kısmına ara vermek zorunda kaldım. Boş zamanlarımda çoğu zaman akşam koşularına çıkıyorum, sahilde spor yapıyorum veya yüzmeye gidiyorum. Aynı zamanda çeşitli kodlama ve tasarım programları öğreniyorum.
Pandemi döneminde de orada mıydınız? Öyleyse bu dönem nasıl geçti?
Tanzanya, 2020 Mayıs ayında Covid-19 takibini ve önlemlerini bıraktı. Tam bir yıl sonra 2021 Mayıs ayında ise ülke giriş/çıkışlarına denetleme getirdi. Salgın tabii ki burada da var. Lakin yok sayılıyor. Yerel halka bunun sebebini sorduğumda, zaten kötü olan ülke ekonomisinin Covid-19 önlemleriyle iyice kötüye gitmesini istemedikleri için önlem almadıklarını dair cevaplar aldım. Nisan’dan beri bu ülkedeyim ve sosyal yaşamda herhangi bir uygulamaya denk gelmedim.
Orada en çok etkilendiğiniz duygusal anlardan birinin hikayesini bizimle paylaşır mısınız?
Dodoma’nın yaklaşık iki saat güneyine, şehrin su otoritesi olan Ruwasa ile bir köy keşfine gitmiştik. Köy tam anlamıyla ıssızlığın ortasında. Elektrik, su, yol… Hiçbir şey yok. Tek su kaynakları kurumuş bir nehir. Nehir yatağını kazıp suyun birikmesini bekliyorlar. Biriken su ile hem kendi gıda ve temizlik ihtiyaçlarını karşılıyorlar hem de hayvanlarını suluyorlar. Nehir yatağı iyice kuruduğundaysa tek çözümleri yaklaşık 6 km uzaklıktaki başka bir köyün tek bir çeşmesi. Bu şartları görünce hemen burada bir proje yapmak için harekete geçtik. Yenilebilir enerji türlerinden olan güneş enerjisini kullanarak köyde “akıllı köy” projesi başlattık. Şu an enerjisini doğadan alan 7/24 kesintisiz bir şekilde ve hiç mesafe yürümeden kullanabilecekleri Dünya Sağlık Örgütü standartlarında temiz suları var.
Peki, işinizin zorlukları neler? Bu alanlarda çalışmayı düşünen gençlere tavsiyeleriniz neler olur?
Ekstrem sporlar yapıyor olmamın ve hayatımda yıllardır düzenli spor olmasının avantajını burada çokça gördüm. İklim koşulları kıtada oldukça zorlu ve değişken. Geçişler ise çok hızlı. Kimi bölgede çöl etkisi var. Kimi bölgedeyse deniz etkisi. Kimi bölge ise tamamen karasal. Bu sebeple bu değişimlere hızlı adapte olabilecek ve her daim güçlü kalabilecek bir bedene sahip olmak gerekiyor. Sürekli şehir ve okul değiştirmiş olmam dolayısıyla yeni ortamlara fazlaca girip çıktım ve bu bana çok hızlı bir şekilde ilişki kurabilme yeteneği sağladı. Ayrıca her görüşe, dine, dile ve yapıya saygılı olabilmemde de büyük katkısı oldu. Afrika’da bu çok önemli. Her gün yeni insanlar görüyorsunuz ve onlarla iş yapıyorsunuz. Otomobillerle aramın iyi olması oldukça faydalı oldu. Burada otomobiller haliyle biraz eski ve yol şartları çoğu yerde kötü. Çıkabilecek sorunlara en azından şehir merkezine dönene kadar çözüm bulmak gerekebiliyor. Günde bir iki kere patlayan lastiği değiştirmeye hazırlıklı olmak önem taşıyor. Hayat şartları ve imkanlar kötü olduğundan bunun etkisinde kalmamak için sağlam bir iradeye sahip olmak gerekiyor. Oraya herkese yardım için gidiyor olsak da bu yardımların doğru bir şekilde yapılabilmesi için bir sisteme ihtiyaç var. Bu sistemlerse bir iş planı üzerinden işliyor. Bu sebeple duyguları kontrol edebilecek bir irade oldukça önemli. Yönetim, koordinasyon ve saha tecrübesi olan, organizasyon yapma yeteneği yüksek ve araştırmaya, keşfetmeye ve öğrenmeye yatkın olanlar bu işi kolaylıkla yapabilir. Yemek seçmezse iyi olur. Bulduğunu yeme özelliği burada çok işe yarıyor. Ayrıca macera yönü oldukça fazla olsa da bunun bir iş olduğunu unutmamak gerekiyor.
“Savaşı kazanabilirsiniz fakat kazandıktan sonra ne yapacağınıza yönelik bir planınız yoksa uzun vadede kaybedersiniz. Kaybedilen en önemli şey ise geri dönüşü tekrar mümkün olmayan zamanınız olur. Bir su savaşçısı buna göre hareket eder. Öncesini ve sonrasını iyi planlar. Sadece bugünü değil, yarını da düşünür. Su sorununu en kısa sürede çözüme kavuşturup sorunun tekrar ortaya çıkmamasını sağlayan kişi gerçek bir su savaşçısıdır.”
Ne zamana kadar oradasınız?
Idea Universal ile bir yıllık bir çalışma programı üzerinden konuşmuştuk buraya gelmeden önce. Bu birlikteliği uzun süre korumak istiyoruz. Farklı ülkeler, farklı şehirler, farklı köyler… Nerede olmamız gerekirse orada olmayı planlıyoruz. Diğer yandansa start up projelerine devam etmek ve dijital dönüşüm alanında danışmanlık vermek istiyorum.